1980 - Powstanie Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego

NSZZ „Solidarność” w Białymstoku

12 października 1980 r. powstał białostocki Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność”. Wcześniej dochodziło do sporów i kłótni. Białostoccy działacze nie mogli dojść do porozumienia, który zakład odegrał największą rolę w czasie wrześniowych strajków i w związku z tym powinien przejąć rolę lidera. Wiele też czasu poświęcano na omówienie niejasnych kwestii związanych z procedurą zakładania nowych, niezależnych związków. Otwartą kwestią było też, do jakiej centrali związkowej ma wchodzić białostocki MKZ. Wskazywano przy tym na Gdańsk i Warszawę. Byli zwolennicy utworzenia samodzielnej organizacji pod nazwą „Podlasie”. Miała ona obejmować obszar województw białostockiego, suwalskiego i łomżyńskiego (takie rozwiązanie lansował m. in. Jarosław Kaczyński).

Ciekawa wydaje się rola Zarządu Oddziału Wojewódzkiego PAX, który popierał strajki oraz udzielał pomocy w tworzeniu się NSZZ „Solidarność”. W tym okresie jak podkreślali jej działacze organizacja propagowała tzw. potrójne zaangażowanie, tj. rozwijanie zasad katolicyzmu, patriotyzmu i socjalizmu. PAX wypowiadał się za nienaruszalnością socjalizmu, przewodnią rolą PZPR, nierozerwalnością sojuszów w ramach Układu Warszawskiego. Można tylko przypuszczać, iż liderzy PAX chcieli odgrywać rolę w nowo tworzącej się organizacji, jaką była „Solidarność”. Gdy się to jednak nie udało Przewodniczący Oddziału Wojewódzkiego PAX Zbigniew Olbert został członkiem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, a Paweł Borowski, działacz PAX i dziennikarz „Słowa Powszechnego” został przewodniczącym Miejskiej Rady Narodowej w Białymstoku. W późniejszym okresie nie odchodziło już do współpracy PAX z „Solidarnością.

MKZ zrzeszał w swych szeregach związkowców 21 zakładów pracy, reprezentujących 4,6 tys. członków, tzn. pracowników, którzy wystąpili z poprzednich branżowych związków zawodowych. Ponadto przyjęto warunkowo przedstawicieli 12 zakładów, w których nie złożono jeszcze deklaracji o wystąpieniu ze starych związków. Przy organizowaniu MKZ najbardziej aktywni byli przedstawiciele dużych zakładów pracy (FPiU – 1410 członków, BZPT „Unitra – Biazet” – 900 członków, BZGraf., ZNTK w Łapach – około 1800 członków). Spośród przedstawicieli nauki i kultury na zebraniu założycielskim znaleźli się pracownicy Filii Uniwersytetu Warszawskiego, Politechniki Białostockiej, Muzeum Okręgowego, Teatru Dramatycznego im. A. Węgierki. Zebraniu przewodniczył Jerzy Zegarski z PDO „Pakpol”. Wybrano 11 osobowe prezydium MKZ w składzie: Michał Pietkiewicz – „Eltor”, Bernard Bujwicki – „Wodrol”, Edmund Lajdorf – BSB, Stanisław Marczuk – „Uchwyty”, Stanisław Kornyszko – „Uchwyty”, Stanisław Gościniak – „Unitra – Biazet”, Zdzisław Ciniewicz – BZPOW, Zbigniew Puchalski – „Pakpol”, Feliks Gołębiewski – „Unitra – Biazet”, Jerzy Zegarski – „Pakpol”. Ustalono także, iż MKZ kierowane będzie przez trzech współprzewodniczących: Jerzego Prajznera (BZPT „Unitra – Biazet”), Stanisława Przestrzelskiego (BZGraf.) i Jana Wołowskiego (FPiU). Funkcję rzecznika prasowego powierzono Leszkowi Jakubowi Sławińskiemu. MKZ przegłosował także, aby Bernard Bujiwcki nadal reprezentował go w Krajowej Komisji Porozumiewawczej.

Marek Kietlinski

Informacje dotyczące początków białostockiej „Solidarności” jesienią 1980 r. znajdują się w zespołach archiwalnych: Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Białymstoku 1948 – 1990, sygn. 815; Komitet Miejski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej 1948 – 1990, sygn. 122; Urząd Wojewódzki w Białymstoku, Wydział ds. Wyznań. Informacja dot. aktualnej sytuacji w kościele prawosławnym na terenie województwa białostockiego, sygn. XXI/6