1958 - Powołanie Oddziału Towarzystwa Przyjaźni
Polsko – Chińskiej w Białymstoku.
Na tle dyplomatycznego ożywienia stosunków polsko-chińskich zwiększało się zainteresowanie społeczne ChRL. W 1957 r. z inicjatywy społecznych działaczy z firm żeglugowych i spedycyjnych Trójmiasta, współpracujących z Chinami, powstało w Gdańsku Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Chińskiej. Po pierwszym zjeździe założycielskim w dniu 17 V 1958 r. Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Chińskiej nabrało charakteru ogólnokrajowego. Dzięki wsparciu finansowemu ze strony administracji państwowej nastąpił intensywny rozwój organizacyjny. TPPCh otworzyło swoje oddziały we wszystkich ówczesnych województwach, w szczytowym okresie swojej działalności liczyło ok. 20 tys. członków indywidualnych i ok. stu instytucji i firm jako członków wspierających.
Statut Towarzystwa Przyjaźni Polsko - Chińskiej
Zgoda Zarządu Głównego TPPCh na założenie Oddziału w Białymstoku
Spotkanie założycielskie białostockiego oddziału odbyło się 15 V 1958 r. Członkowie założyciele po przedyskutowaniu projektu statutu Towarzystwa, jednogłośnie uznali go za słuszny oraz stwierdzili, że istnieje społeczna potrzeba zorganizowania oddziału. Terenem pracy Oddziału będzie miasto Białystok, a przez oddziały powiatowe teren województwa. Zwrócili także uwagę na konieczność powołania odpowiednich kadr, które poprzez pracę społeczną w organizacji będą przyczyniać się do propagowania osiągnięć społecznych i kulturalnych wielkiego Narodu Chińskiego i przyjaźni polsko-chińskiej. Do pierwszego zarządu wybrano Czesława Grodzkiego jako przewodniczącego, Jerzego Szczuckiego jako sekretarza, Włodzimierza Chacieja, Henryka Majczera i Wilhelma Petera jako członków. Ustalono wielkość składki członkowskiej na 2 zł a w szkołach na 0,5 zł. Pierwsza tymczasowa siedziba oddziału mieściła się przy ul. Kilińskiego 8, w gmachu Wojewódzkiego Domu Kultury, a po ok roku przeniesiono ją do "Domu Pracy" przy ul. Wesołowskiego 1. Na mający odbyć się 17 V 1958 r. zjazd założycielski TPPCh wydelegowano Czesława Grodzkiego, Jerzego Szczuckiego i Wilhelma Petera, którzy mieli także zorientować się w możliwości zorganizowania spotkania z przedstawicielem Ambasady ChRL we wrześniu przed świętem Niepodległości ChRL.
Początki działalności nie były łatwe. Pomimo zakrojonych na szeroką skalę planów w postaci koncertów muzyki chińskiej, wieczorów literackich, odczytów, wystaw i pokazów filmowych, niewiele z nich udało się zrealizować. Tłumaczono ten fakt brakiem w Oddziale prelegentów oraz potrzebnych materiałów, a także niewielkim wsparciem merytorycznym ze strony Zarządu Głównego. Choć należy zauważyć, że Zarząd Główny TPPCh przeznaczył w 1959 r. na działalność Oddziału w Białymstoku ok 51 tys zł dotacji. Pierwszy rok działalności koncentrował się na poszerzaniu grona członków poprzez organizowanie nowych kół. Początkowo działalność Oddziału ograniczała się tylko do terenu miasta Białystok, gdzie jedną z najliczniejszych komórek było koło przy Akademii Medycznej. W połowie 1959 r. do Oddziału należało 202 członków. W nowej organizacji sygnalizowano problemy ze ściągalnością składek członkowskich w związku z czym proponowano Zarządowi Głownem zmianę systemu ich opłacania. Nie mniejszy był problem z wyborem władz w niektórych kołach. Aby rozszerzyć krąg oddziaływania planowano utworzenie koła prelegentów przy Zarządzie Województwa. Do sukcesów Oddziału zaliczono wizytę I Sekretarza Ambasady Chińskiej, a także zorganizowaną wystawę pt. "Wielki skok", która cieszyła się dużym powodzeniem wśród mieszkańców miasta i województwa oraz turniej wiedzy o Chinach.
We wrześniu 1960 r. na II Wojewódzkim Zjeździe członków TPPCh wybrano nowy Zarząd Oddziału Towarzystwa. Nowym przewodniczącym został Stanisław Juchnicki, m.in. członek Egzekutywy KW PZPR. W Prezydium Zarządu znaleźli się Włodzimierz Chaciej, który został wiceprzewodniczącym, Borys Kirmuć, Jerzy Szczucki i Jan Czapla. Zarząd w tym kształcie przetrwał do zakończenia działalności Oddziału Wojewódzkiego. Na Zjeździe stwierdzono, że należy zwrócić szczególną uwagę na rozbudowę Towarzystwa na szczeblu powiatowym. Planowano pozyskiwanie zakładów pracy jako członków wspierających, a także większą reklamę pracy Towarzystwa. Wszystkie te działania miały na celu rozbudzenie w społeczeństwie województwa zainteresowania działalnością Towarzystwa. W zjeździe brał udział przedstawiciel Zarządu Wojewódzkiego TPPCh w Rzeszowie, który podzielił się osiągnięciami pracy jego Oddziału, podkreślając znaczenie wsparcia jakie udzielały im w działalności władze wojewódzkie w Rzeszowie. Zjazd został zakończony częścią artystyczną, w której uczestniczyli, m.in. artyści Teatru im. Aleksandra Węgierki. Kolejny rok działalności Towarzystwa przebiegał dość intensywnie. Zorganizowano sześć wystaw w Białymstoku i na terenie województwa, wygłoszono ok. 30 odczytów i prelekcji na temat ChRL, wyświetlano filmy produkcji chińskiej, robiono fotogazetki o życiu chińczyków. Odbyła się także wieczornica z okazji XII rocznicy powstania ChRL. Dbano także o integrację członków towarzystwa organizując im specjalną imprezę taneczną. Z czasem działalność Towarzystwa zaczęła wygasać, pomimo tego, że jeszcze pod koniec 1962 r. członkami Towarzystwa było 380 osób, to rok później już 290 osób. Działalność Oddziału opierała się na pracy społecznej członków, nie zatrudniano pracowników etatowych, co mocno ograniczało jego działalność. Głównym źródłem utrzymania Towarzystwa były dotacje państwowe, które stanowiły 96% jego budżetu. Coraz większy rozdźwięk polityczny pomiędzy ZSRR a ChRL, spowodowany rywalizacją o prymat w światowym ruchu komunistycznym, sprawił, że zmieniła sie polityka wewnętrzna rządu polskiego wobec TPPCh. Zmiana koniunktury wewnętrznej sprawiała, że członkowie Towarzystwa koncentrowali swoje działania na innych polach. Działalności Oddziału nie ożywiło to, że jego przewodniczący został przewodniczącym Wojewódzkiego Frontu Jedności Narodu, a później posłem na Sejm PRL. Zmiana koniunktury politycznej oraz pozbawienie dotacji budżetowych spowodowało to, że pomimo dość dużej liczby deklarowanych członków, działalność Towarzystwa na terenie województwa uległa wygaszeniu. Już pod koniec 1965 r. Borys Kirmuć, sekretarz Zarządu Oddziału Wojewódzkiego, informował Wydział Spraw Wewnętrznych Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Białymstoku o braku działalności stowarzyszenia na terenie województwa. Pismem z dnia 28 II 1974 r. Zarząd Główny Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Chińskiej formalnie poinformował Wydział Spraw Wewnętrznych Urzędu Wojewódzkiego w Białymstoku o rozwiązaniu Zarządu Okręgowego TPPCh w Białymstoku.
Arkadiusz Gawroński
O działalności ZW TPPCh w Białymstoku: AP w Białymstoku, Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Białymstoku, nr zesp. 152, sygn. 1506