>>  1 stycznia

1952 - Powstanie Wojewódzkiego Zarządu Dróg Publicznych

w Białymstoku

W wyniku II wojny światowej w województwie białostockim uszkodzeniu uległo blisko 800 km linii kolejowych (co stanowiło ponad 50% stanu posiadania z 1939 r.), mosty kolejowe i drogowe o łącznej długości ok. 7 km, a także znaczne odcinki dróg lokalnych i państwowych. Tymczasem sprawna sieć transportowo - komunikacyjna stanowiła klucz do szybkiej odbudowy zniszczonego kraju. Dlatego też priorytetem w pierwszych latach po zaprzestaniu działań zbrojnych stało się jak najszybsze reaktywowanie infrastruktury kołowo - kolejowej. W pierwszej kolejności uruchomiono transport kolejowy, jako szczególnie ważny dla rozwoju wszystkich dziedzin gospodarki. Następnie przystąpiono do mozolnej odbudowy sieci dróg. Za całość prac drogowych początkowo odpowiedzialny był, powstały 22.VIII.1944 r., Oddział Komunikacyjny Wydziału Komunikacyjno - Budowlanego Urzędu Wojewódzkiego Białostockiego, by w związku z ustawą z 20.III.1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz. U. Nr 14 z 1950 r., poz. 130) przekazać kompetencje Wydziałowi Komunikacyjnemu Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku. Do jego zadań należały zagadnienia związane z budową i utrzymaniem dróg i mostów, służby drogowej, nadzoru nad gospodarką drogową, sprawy ruchu drogowego (m.in. egzaminy na prawo jazdy), administracji i gospodarowania pojazdami mechanicznymi (rejestrowanie pojazdów), przewozu zarobkowego osób i towarów (m.in. nadzór nad PKS). W 1944 r. Oddział formalnie zarządzał 926 km dróg państwowych, 615 km dróg wojewódzkich i ok. 1500 km dróg powiatowych, jednakże z powodu toczących się ciągle działań wojennych faktycznie administrował jedynie połową w/w sieci drogowej.

Mocą uchwały Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku Nr I/9 z dnia 3.I.1952 r. w sprawie powołania Wydziału Transportu Drogowego w Prezydium WRN i PRN z dniem 1.I.1952 r. zniesiono dotychczasowy Wydział Komunikacyjny PWRN, a w jego miejsce utworzony został Wydział Transportu Drogowego (odpowiedzialny za drogi gminne, ruch drogowy, gospodarkę samochodową oraz przewóz osób i towarów). Natomiast zarząd, utrzymanie i rozbudowę sieci dróg i mostów publicznych przejął, powołany w tym samym dniu (1.I.1952 r.), samodzielny Wojewódzki Zarząd Dróg Publicznych w Białymstoku (WZDP). Utworzona jednostka podporządkowana była bezpośrednio Centralnemu Zarządowi Dróg Publicznych w Warszawie (CZDP), a strukturę terenową uzupełniały Rejony Eksploatacji Dróg Publicznych (REDP) –przejmujące część uprawnień po zlikwidowanych Wydziałach Komunikacyjnych Prezydiów Powiatowych Rad Narodowych.

Głównymi zadaniami WZDP i podległych mu REDP było, ogólnie rzecz ujmując, utrzymywanie w stałej sprawności komunikacyjnej pozostających pod jego nadzorem dróg i mostów, ale także budowa nowych dróg (lub też przebudowa starych), mostów i innych urządzeń drogowych. W 1954 r. Wojewódzki Zarząd Dróg Publicznych w Białymstoku administrował łącznie 1819 km dróg o nawierzchni twardej (w tym ok. 483 km o nawierzchni twardej ulepszonej), ponad 113 km dróg gruntowych oraz 311 mostami o łącznej długości 5308 metrów bieżących W roku 1961 stan posiadanie dróg publicznych w województwie wynosił już 2872 km dróg o nawierzchni twardej (w tym ponad 1467 km o nawierzchni twardej ulepszonej), 1088 mostów o łącznej długości 9576 metrów bieżących, by pod koniec działalności jednostki osiągnąć 3123 km dróg twardych, 356 km dróg gruntowych oraz 864 mosty o łącznej długości 8860 metrów bieżących (przyczyna spadku liczby mostów nie jest do końca znana, być może taki stan rzeczy spowodowany był nową organizacją sieci dróg).

Na czele jednostki stał Dyrektor bezpośrednio podlegający Dyrektorowi CZDP w Warszawie. Dyrektor WZDP sprawował ogólne kierownictwo w jednostce, wytyczał kierunki działania oraz koordynował pracę, był zwierzchnikiem wszystkich pracowników oraz odpowiadał przed organami nadrzędnymi za całokształt działalności WZDP. Dyrektorowi bezpośrednio podlegał: Główny Inżynier, Dział Planowania, Dział Finansowo-Księgowy, Dział Zatrudnienia i Płac, Dział Zaopatrzenia, Dział Administracyjno - Gospodarczy, Starszy Inspektor d/s Produkcji Pomocniczej, Starszy Inspektor Transportowy oraz Radca Prawny. Główny Inżynier, pełniący jednocześnie funkcję Zastępcy Dyrektora, nadzorował natomiast Dział Drogowy (odpowiedzialny za stan dróg), Dział Mostowy (odpowiedzialny za całokształt zagadnień związanych z utrzymaniem, budową i konserwacją mostów), Dział Budowy i Dokumentacji Technicznej, Dział Inspekcji Technicznej, Dział Głównego Mechanika (odpowiedzialny za stan sprzętu i drogowego taboru samochodowego) oraz stanowisko Starszego Inspektora BHP i PPoż. Dodatkowo Główny Inżynier nadzorował prace Rejonów Eksploatacji Dróg Publicznych (w tym czasie Zarządowi podlegały REDP w Augustowie, Białymstoku, Bielsku Podlaskim, Grajewie, Łomży, Olecku, Sokółce oraz Wysokiem Mazowieckiem), Laboratorium Drogowego, Wojewódzkiej Bazy Obsługi Maszyn Drogowych oraz Rejonów Eksploatacji Kamienia.

W wyniku reformy administracyjnej Polski w 1975 r. wprowadzono, w miejsce dotychczasowego trzystopniowego, dwustopniowy podział administracyjny Państwa (zlikwidowane zostały powiaty będące obszarami administrowania poszczególnych REDP) oraz powiększono do 49 liczbę województw. W związku z powyższym 24.VI.1975 r. Rada Ministrów wydała Rozporządzenie w sprawie dostosowania organizacji zarządzania drogami publicznymi do podziału administracyjnego Państwa. W wyniku powyższego rozporządzenia utworzone zostały (podległe Ministrowi Komunikacji) Dyrekcje Okręgowe Dróg Publicznych, które przejęły zadania i obowiązki Wojewódzkich Zarządów Dróg Publicznych. Nowo utworzoną strukturę uzupełniały podległe Dyrekcjom Okręgowym Rejony Dróg Publicznych powołane w miejsce dotychczasowych Rejonów Eksploatacji Dróg Publicznych.

Przechowywane w Archiwum Państwowym w Białymstoku akta WZDP bardzo dobrze obrazują rozwój infrastruktury drogowej województwa oraz historię samej jednostki (Patrz: Wojewódzki Zarząd Dróg Publicznych w Białymstoku, [1950 – 1951] 1952 – 1975, zespół nr 4/926), natomiast informacji dot. powołania i początków działania Wydziału Komunikacyjnego, czy WZDP poszukiwać należy w zespołach: Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku [1933-1949] 1950-1973 [1974-1988], zespół nr 4/149; Urząd Wojewódzki Białostocki [1937-1938] 1944-1950 [1957-1959], zespół nr 4/71 lub publikowanych w Dzienniku Urzędowym uchwał w/w podmiotów. Zainteresowani tematem powinni również sięgnąć do opracowań traktujących o rozwoju gospodarczym województwa w latach 1945 – 1975.

Bartłomiej Samarski

Źródło: Uchwała Nr I/9 PWRN z 3.I.1952 r. powołująca Wydział Transportu Drogowego, w dalszej części informuje ona o utworzeniu w Białymstoku WZDP. Znajduje się w Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku [1933-1949] 1950-1973 [1974-1988], zespół nr 4/149, Wydział Ogólny, Sygn. 257, k. 11 i 11v;