1841 - Białostocki Instytut Panien Szlacheckich

1 listopada 1841 r. uroczyście otwarto w Białymstoku Instytut Panien Szlacheckich. Siedzibę znalazł Instytut w letniej rezydencji cara Mikołaja I – Pałacu Branickich. Instytutem opiekowała się carowa Maria. Mogły się w nim początkowo uczyć dziewczęta pochodzenia szlacheckiego, później przyjmowano do szkoły córki urzędników i wojskowych, ale rodowitych Rosjan.

Instytut posiadał 3 klasy z dwuletnim kursem nauczania w każdej. Ten system utrzymał się do 1903 r., dopiero wtedy utworzono 7 jednorocznych klas. Reorganizacja Instytutu trwała dość długo, bo aż do 1879 r. i wiązała się z koniecznością przebudowy wewnętrznych pomieszczeń pałacu.

Powołana została też Rada Instytutu, jako urzędu kolegialnego, do którego należał główny zarząd szkoły. W skład Rady wchodzili: generał – gubernator wileński - prezes, zarządzający Obwodem Białostockim – wiceprezes, oraz członkowie – kurator okręgu naukowego, marszałek szlachty Obwodu Białostockiego, delegaci szlachty z każdej guberni po jednym. Wewnętrznie Instytutem zarządzała przełożona do której kompetencji należała kontrola nauczania i wychowania uczennic, utrzymywanie dyscypliny i koordynowanie wszystkich poczynań. W 1843 r. Po likwidacji Obwodu Białostockiego ograniczono kompetencje Rady.

Aby zostać przyjętym do szkoły, trzeba było zdać egzamin z podstawowych modlitw oraz z wiadomości z Biblii i Pisma Świętego. Egzamin z religii dziewczęta wyznania prawosławnego zdawały po rosyjsku, katoliczki po polsku, a luteranki po niemiecku. Dziewczęta musiały umieć czytać i pisać po rosyjsku oraz umieć czytać i spisywać z książki po francusku. Musiały też znać pojęcia matematyczne, umieć liczyć do stu oraz odejmować i dodawać do stu. Dobrze widziana była umiejętność gry na fortepianie. Do nauki w Instytucie nie były dopuszczane dziewczyny, które cierpiały na jakieś choroby.

W szkole występowały następujące klasy: klasa VII – dziewczęta w wieku 10-12 lat, klasa VI – dziewczęta 11- 13 lat, klasa V – dziewczęta 12 – 14 lat, klasa IV – dziewczęta 13 – 15 lat i w klasie III dziewczęta 14 - 16 lat. Do klasy I i II nie przyjmowano nowych uczennic. Przechodziły one do tych klas, by doskonalić nabyte umiejętności.

Dziewczęta uczyły się następujących przedmiotów: religii, języka rosyjskiego, języka polskiego, języka francuskiego, języka niemieckiego, historii, geografii, arytmetyki, fizyki i filozofii, kaligrafii i rysunku, higieny, nauki o człowieku i jego chorobach, kosmografii, pedagogiki, śpiewu i muzyki, gry na fortepianie, tańca, robótek ręcznych, gimnastyki, czytano także teksty z literatury starożytnej.

W 1914 r. po wybuchu I Wojny Światowej, kancelaria Instytutu została przewieziona do Piotrogrodu, tam wyjechali nauczyciele, uczennice umieszczono zaś w kilku Instytutach w głębi Rosji. W 1918 r. Instytut został rozwiązany.

Marek Kietliński

Informacje dotyczące Białostockiego Instytutu Panien Szlacheckich znajdują się w zespole archiwalnym Rada Białostockiego Instytutu Panien Szlacheckich [1826-1833[ 1849 – 1918 pod sygn. 1 – 398 oraz w cennej publikacji Istoriĉeskij oĉerek Belastokskago Instituta Blagorodnych Devic 1841 – 1891, Belastok 1891.