1912 - Ostatnie polowanie cara Mikołaja II

i rodziny carskiej w Puszczy Białowieskiej

21 sierpnia 1912 roku 35 policjantom Białostockiej Miejskiej Policji wypłacono dodatkowe wynagrodzenie z tytułu zabezpieczania pobytu w Białowieży Jego Wysokości Imperatora Mikołaja II. Pobyt cara i jego rodziny trwał 21 dni, podczas którego urządzono wielkie polowanie. Było to ostatnie polowanie rodziny carskiej Romanowów w Białowieży przed wybuchem I wojny światowej.

Puszcza Białowieska od dawna zaliczała się do dóbr królewskich, czyli państwowych i była znanym miejscem polowań. To tu właśnie jesienią i zimą roku 1409 Władysław Jagiełło zarządzili wielkie polowanie, aby poczynić stosowne zapasy dziczyzny na wojnę z Zakonem Krzyżackim. W latach późniejszych polowali tu królowie polscy: Stefan Batory, August III, Stanisław August. Po III rozbiorze polski w roku 1795 r. tereny Puszczy Białowieskiej znalazły się pod zaborem rosyjskim i stanowiły one część dóbr państwowych.

W roku 1888 dekretem cara Aleksandra III tereny Puszczy Białowieskiej zostały włączone do prywatnych dóbr carskich. Tym samym Białowieża stała się miejscem wypoczynku carów. W latach 1889 – 1894 wybudowano cały kompleks budynków z carskim pałacem myśliwskim na czele, który miał służyć władcom Rosji i ich gościom podczas polowań. Koszt wybudowania całego białowieskiego kompleksu myśliwskiego wyniósł ponad 700 tys. rubli. Dodatkowo w roku 1897 do Białowieży doprowadzono specjalną linię kolejową. Oprócz wyżej wymienionych inwestycji szczególną troską objęto zwierzynę łowną żyjącą w Puszczy Białowieskiej. Sprowadzano wiele zwierząt leśnych z z parków i rezerwatów z terenu Europy. W ten sposób zwiększając ich stan liczebny oraz poprawiając zdrowie osobników poprzez dopływ genów. W roku 1902 w puszczy żyło prawie 700 żubrów, około 450 łosi, 2600 jeleni, danieli 740, sarn 5000, dzików 1800 stuk.

Dzięki tym wszystkim zabiegom Białowieża stała się jednym z ulubionych miejsc odpoczynku rodziny cara Mikołaja II. Car przyjeżdżał tu, począwszy od roku 1897, co trzy lata: 1900, 1903, 1906. Z reguły pobyt cara i jego rodziny trwał od dwóch do trzech tygodni. Ostatnie polowanie cara przed wybuchem I wojny światowej miało miejsce w dniach od 31 lipca do 20 sierpnia 1912. Ostatni car Imperium Rosyjskiego uwielbiał polować. Wyraz tego widać w jego dziennikach, w których skrupulatnie odnotowywał ilość i rodzaj upolowanej przez siebie zwierzyny. Gdy Mikołaj II nie miał możliwości wybrać się do lasu na łowy, udawał się do pobliskiego parku, gdzie strzelał do wron.

Organizacja polowania wymagała niemałych przygotowań ze strony władz rosyjskich, personelu służb leśnych i dworskich w Białowieży. Na dwa tygodnie przed wizytą najważniejszej osoby w Imperium Rosyjskim teren łowiecki był grodzony i zbierano tam zwierzynę łowną, przygotowywano stanowiska strzelnicze. Poprawiano nawet trakty leśne poprzez obsiewanie ich trawą, tak by jak najmniej płoszyć zwierzynę podczas dowożenia polujących do stanowisk strzeleckich. Polowanie miało swój ustalony ceremoniał. Rano odbywała się odprawa, podczas której uczestnicy losowali stanowiska strzelnicze. Wyjątek w tym względzie stanowił car, który miał prawo wybrać samodzielnie miejsce polowania. Następnie polujący otrzymywali mapki swoich łowisk, wraz z liczbą i rodzajem zwierzyny możliwej do upolowania. Polowanie trwało cały dzień, przy czym około południa odbywała się przerwa na śniadanie. Łowy kończyły się wieczorem, kiedy to następowało podliczenie ustrzelonej zwierzyny. Zwierzynę układano według jej ważności. Najwyżej w hierarchii były żubry, łosie i jelenie, najniżej zaś zające, ptaki i lisy. Na zakończenie odgrywano hejnał na trąbce osobno dla każdego gatunku upolowanych zwierząt.

Wydane drukiem edycje Dziennika cara Mikołaja II nie obejmują zapisów z okresu jego pobytu w Białowieży latem roku 1912. Nie wiadomo więc dokładnie, jak bardzo udane były łowy. Z wyżej opisanego sposobu przygotowania tego typu polowań można jednak sądzić, że na pewno car odniósł sukcesy w tej materii.

Podczas I wojny światowej, 22 czerwca 1915 r., car Mikołaj II odbył jednodniowe polowanie w Białowieży, sam bez rodziny. Było to ostatnie jego polowanie w tym miejscu.

Tomasz Fiedorowicz

Spis policjantów zabezpieczających polowanie Mikołaja II w Białowieży jest przechowywany w zespole archiwalnym Zarząd Policji Miejskiej w Białymstoku. Biuro Adresowe, nr zesp. 46, sygn. 2. Dodatkowo warto sięgnąć do publikacji Piotra Bajko, Białowieża, zarys dziejów do 1950 roku, Białowieża 2001.