1896 - Narodziny Dawida Abelowicza Kaufmana

3 stycznia 1896 roku – z rodziców Abla Kutelewicza Kaufmana i Chaji-Estery Ramielewny z domu Halpern, urodził się Dawid Abelowicz Kaufman. Radziecki reżyser, scenarzysta, teoretyk, jeden z najwybitniejszych dokumentalistów w dziejach kina. Na potrzeby swojej twórczości poetyckiej, pisarskiej, filmowej przyjął pseudonim Dżiga Wiertow (ros. Дзи́га Ве́ртов)¹, który miał podkreślać dynamizm jego sztuki.

Dawid Abelowicz Kaufman, którego rodzina posiadała skład i dwie księgarnie, uczęszczał do białostockiego konserwatorium muzycznego. W 1915 roku wraz z rodziną wyemigrował do Rosji, zamieszkując w Moskwie, gdzie podjął naukę na Instytucie Psychologicznym Uniwersytetu Moskiewskiego. W 1917 roku rozpoczął prace w oddziale kroniki filmowej moskiewskiego komitetu kinowego, kierował pracami operatorów frontowych, wyjeżdżał z pociągami agitacyjnymi. W latach 1918-1919 był redaktorem pisma Kinoniedziela, a następnie jednym z założycieli pisma Kinoprawda (1922-1924). Od 1919 roku zaczęły powstawać pierwsze jego filmy poświęcone wydarzeniom rewolucji październikowej, wojnie domowej, pracy pociągu agitacyjnego, porewolucyjnej Rosji. Starał się w nich wykorzystywać nowe sposoby filmowania i montażu materiału, które pozwoliłyby ukazać współczesność w jej rewolucyjnym rozkwicie. Był autorem pierwszych kronik filmowych, w których do prezentowanych wydarzeń dostosowywał środki wyrazu artystycznego mające je podkreślać. Jednocześnie publikuje swoje spostrzeżenia dotyczące teorii sztuki kina dokumentalnego. W wydanym w 1922 roku manifeście „My” głosi „kino jest sztuką twórczego ruchu i zdarzeń w przestrzeni odpowiadającą potrzebom nauki, realizującego marzenia odbiorcy, czy to uczonego, artysty, inżyniera czy stolarza [...]”, „Niech żyje poezja podnoszącej i poruszającej się maszyny, dźwigni kół i stalowych skrzydeł, żelaznego krzyku ruchu i oślepiających grymasów gorejących strug[...]”. Wraz z kolejnymi manifestami tworzy obraz kina, w którym artysta jest pozbawiony prawa do wymyślania i niedomówień. Artysta powinien skupić się na dokumentowaniu wydarzeń, sztuka powinna służyć propagandzie rewolucyjnych idei. Wiertow realizował te cele poprzez wybór dokumentowanych wydarzeń, sposobu ich montażu oraz odpowiednimi napisami. Z ogromną emocjonalną siłą ukazuje na ekranie patos socjalistycznego budownictwa, walkę partii i narodu o wdrożenie idei leninowskich. Uważał, że montaż filmu dokumentalnego zaczyna się na długo przed tym, jak operator weźmie do rąk zapisane zdjęcia, materiały montują się w czasie całego procesu produkcji, od chwili wyboru tematu do chwili wejścia na ekrany.

Realizuje kolejne projekty, m.in. „Symfornia Donbasu” (1931), „Trzy Pieśni o Leninie” (1935), „Krew za krew, śmierć za śmierć” (1941), i inne. Od 1944 roku zaczął pracować jako reżyser i montażysta kronik filmowych „Nowości Dnia”.

Jego filmy były wielokrotnie doceniane, np. w październiku 2010 gazeta Entertaiment Weekly wybrała „Symfonie Donbasu” (1931) jednym z najważniejszych filmów dokumentalnych w historii, a „Kinooko” (1924) zdobył nagrodę na międzynarodowej wystawie w Paryżu.

Zmarł na raka 12 lutego 1954 roku w Moskwie.

Arkadiusz Gawroński

Wpis do księgi urodzeń znajduje się w zespole akt Akta Stanu Cywilnego Okręgu Bożniczego w Białymstoku, nr zesp. 264, sygn. 164, k. 2v