>>  12 kwietnia

1831 - Zarządzenie o zwalczaniu epidemii cholery

w mieście Białymstoku

7 kwietnia 1831 r. zanotowano w Białymstoku pierwsze przypadki zachorowań na cholerę. Epidemia ta, która szybko objęła cały Obwód Białostocki, została przywleczona przez wojska carskie, sprowadzone celem tłumienia powstania listopadowego (1830 – 1831) w Królestwie Polskim. Cholera jest groźną chorobą, wywoływaną przez bakterię Vibrio cholerae, która atakuje układ pokarmowy. Do zakażenia dochodzi głównie poprzez spożywanie zakażonej wody, rzadziej pokarmu. Objawami choroby są biegunka i wymioty prowadzące do odwodnienia organizmu, a te z kolei do śmierci. Do walki z tą epidemia na Białostocczyźnie utworzono komitet obwodowy do walki z cholerą z podległymi mu komitetami powiatowymi, które miały swe siedziby w Białymstoku, Bielsku, Sokółce i Drohiczynie. Do zadań ich należały monitorowanie epidemii cholery, opieka nad chorymi, organizowanie niezbędnych środków leczniczych, czuwanie nad grzebaniem osób zmarłych oraz opieka nad sierotami. W skład komitetów wchodzili urzędnicy administracyjni, wojskowi, policyjni i sądowi. Komitetom powiatowym przewodzili marszałkowie szlachty.

Jedną z pierwszych decyzji Komitetu Powiatowego Białostockiego Ochrony przed Cholerą było wydanie dnia 12 kwietnia 1831 r. specjalnego postanowienia w sprawie zwalczania epidemii w mieście Białymstoku. W dokumencie tym zabroniono zbierania się ludności w większych skupiskach, upatrując w tym główna przyczynę rozprzestrzeniania się zarazy. Dlatego też zakazano ludności żydowskiej gromadzeniu się na porannych modłach, a nawet ograniczono im swobodę poruszania się. Władzom wojskowym nakazano by 60 – osobowe i większe skupiska żołnierzy rozlokowanych na kwaterach rozbić na mniejsze. Młodzież uczącą się w szkołach białostockich odesłano do domów. Domy osób, które zostały dotknięte zarazą, miały być oznakowane napisem „cholera”, otoczone specjalną strażą, a ruch na takich ulicach zamknięty. Ponadto zakazano Żydom i żołnierzom dokonywania zakupów. Aby uchronić domostwa mieszkańców Białegostoku, służby sanitarne zobowiązane zostały do przeprowadzenia dezynfekcji specjalnym środkiem – chloryną. Doraźnie do walki z epidemią utworzono dwa lazarety: pierwszy w Bażantarni – dla chrześcijan oraz drugi przy ulicy Suraskiej – dla Żydów.

W 1831 r. w Rosji w Petersburgu wydano broszurę, w której znalazły się wskazówki, w jaki sposób leczyć cholerę w miejscach pozbawionych aptek i lekarzy. Zalecano trzymać chorych w ciepłych i suchych domostwach, poić ich naparami z ziół oraz nalewkami na spirytusie. Osobom zakażonym zalecano puszczać krew lub przykładać pijawki, a także nacierać ciało spirytusem.

Mimo tych zaleceń i działań służb medycznych cholera zebrała spore żniwo. Szacuje się, że w samym powiecie białostockim śmiertelność sięgnęła 45%. Szczególnie wysoka była w byłych starostwach Goniądz i Knyszyn oraz dobrach Zabłudów, miejscach gdzie stacjonowały wojska rosyjskie.

Tomasz Fiedorowicz

Dokumenty związane z epidemią cholery na Białostocczyźnie znajdują się w zespołach archiwalnych: Komitet Powiatowy Białostocki Ochrony przed Cholerą 1831 – 1832, sygn. 1 – 6, Komitet Powiatowy Sokólski Ochrony przed Cholerą 1831 – 1832, sygn. 1 – 6, Komitet Powiatowy Bielski Ochrony przed Cholerą 1831 – 1833, sygn. 1 – 10. Dodatkowo warto sięgnąć do publikacji Jerzego Szumskiego, Epidemia cholery w 1831 r. w dobrach zabłudowskich, Zabłudów 1996.