1947 - Sfałszowane wybory

Do wyborów stanęły z jednej strony partie tzw. Bloku Demokratycznego, w którego skład weszły: Polska Partia Robotnicza, Polska Partia Socjalistyczna, Stronnictwo Demokratyczne i Stronnictwo Ludowe oraz partie satelickie: Polskie Stronnictwo Ludowe „Nowe Wyzwolenie oraz Stronnictwo Pracy. Po drugiej stronie barykady znalazło się Polskie Stronnictwo Ludowe Stanisława Mikołajczyka, będące legalną opozycją, z konieczności jeszcze tolerowaną przez komunistów. W trakcie wyborów wyrywano kartki z numerami list PSL, a wrzucano kartki z nazwiskami z list zblokowanych, wszędzie pełno było wojska i milicji, aktywni byli ormowcy. Po zamknięciu lokali i liczeniu głosów komisje posiłkowały się wcześniej sporządzonymi ściągawkami. Działaczom PSL udało się zebrać wyniki z 1300 obwodów na istniejących 5500 obwodów. Według nich na listy PSL oddano około 69% głosów. Jednak najważniejsi okazali się liczący głosy, którzy tak liczyli, że wyszło ponad 80% poparcie na listy zblokowane. PSL przyznano ponad 10% głosów.

W trakcie kampanii wyborczej powstał Wojewódzki Międzypartyjny Komitet Stronnictw Demokratycznych, na którego czele stanął Witold Wenclik. Komitet miał organizować wiece, odczyty i inne akcje propagandowe. Wykonując polecenia płynące z „góry” zalecał, aby akcje propagandowe przeprowadzać w czasie świąt, mówiąc przy tym o pokoju i zgodzie narodowej. W czasie imprez sylwestrowych roku 1946 radio nadawało w godzinach 21 – 3 specjalne audycje wyborcze. Zmobilizowano także wojsko, które prowadziło akcję propagandową na rzecz zblokowanych partii. W województwie białostockim powstały specjalne grupy propagandowe, manewrowe i ochronne (ich zadaniem była ochrona wieców wyborczych). Zaktywizowano funkcjonariuszy wojewódzkich i powiatowych struktur Milicji Obywatelskich oraz Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Lokale wyborcze były chronione przez członków Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej. Funkcjonariusze państwowi wykonujący funkcje przewodniczących, zastępców lub członków komisji wyborczych zwalniano z obowiązków służbowych do 25 stycznia 1947 r.

Reżymowa gazeta „Jedność Narodowa” prezentowała sylwetki kandydatów na posłów z list Bloku Demokratycznego. Rozpisywano się o procesie Komendy Głównej organizacji Wolność i Niezawisłość podkreślając, iż żołnierze WIN dokonywali napadów i morderstw na Białostocczyźnie. Padały stwierdzenia, iż nie ma różnicy pomiędzy PSL a WIN, gdyż wielu członków PSL prowadziło działalność w tej organizacji.

Pomimo znacznego wysiłku władzy ludność zamieszkująca województwo białostockie nie popierała wyborów, ani też kandydatów Bloku Demokratycznego. W niektórych powiatach (wysokomazowiecki, łomżyński, suwalski, czy też bielski) dochodziło do potyczek wojska i milicji z grupami zbrojnego podziemia. Ludzie ignorowali wiece wyborcze, nie czytali oficjalnej prasy, sympatyzowali z kandydatami PSL, z którymi spotykali się na wiecach. Działacze PSL kolportowali też skromne materiały propagandowe. W ramach kampanii wyborczej walczono też z oficjalną propaganda za pomocą choćby żartów.

Województwo białostockie podzielono na dwa okręgi wyborcze: Okręg nr 19 z siedzibą w Białymstoku, który obejmował powiaty: białostocki, bielski, sokólski i wysokomazowiecki. Okręg nr 20 z siedzibą w Ełku obejmował powiaty: ełcki, augustowski, suwalski, olecki, gołdapski, grajewski (razem ze Szczuczynem) oraz łomżyński. Obwody zamieszkiwało około 900 tys. mieszkańców, czego 455 tys. było uprawnionych do głosowania. W Białymstoku utworzono 14 komisji obwodowych, w powiecie białostockim powołano 32 komisje, w powiecie bielskim – 54, w powiecie sokólskim – 23, w powiecie suwalskim – 24, w powiecie łomżyńskim – 38, w powiecie szczuczyńskim – 16 i w powiecie oleckim - 7 komisji.

5 stycznia 1947 r. Okręgowa Komisja Wyborcza na Okręg nr 19 w Białymstoku podała do wiadomości wyborców następujące listy kandydatów na posłów do Sejmu Ustawodawczego: lista okręgowa nr 1 Polskie Stronnictwo Ludowe „Nowe Wyzwolenie” – Wincenty Krzysztofik, Adam Lewonowski, Stanisław Magnuszewski, lista okręgowa nr 2 Stronnictwo Pracy – Kazimierz Surowiński, Zygmunt Rawski, Edward Szelachowski, Teofil Sanicki, Maria Pardo, lista okręgowa nr 3 Blok Stronnictw Demokratycznych – Jerzy Sztachelski, Witold Wenclik, Andrzej Krzewniak, Jan Aleksander Król, Mieczysław Bodalski, Franciszek Formas, Władysław Kościołowski, Wacław Białkowski, Julian Kubiak, Bolesław Bauer, Franciszek Zachowicz, Feliks Mancewicz, Józef Januszkiewicz, Władysław Sawicki, Józef Grodzki, lista okręgowa nr 4 PSL – Stanisław Koter, Feliks Szymański, Stanisław Bodzenta, Józef Makarewicz, Leon Karwowski, Adela Surawska, Mieczysław Kuźnicki, Józef Rogiński. Nie udało mi się dotrzeć do listy kandydatów w Okręgu nr 20.

19 stycznia 1947 r. odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego. Według oficjalnych wyników w Okręgu nr 19 oddano 252729 ważnych głosów. Na listę nr 1 - PSL „Nowe Wyzwolenie oddano 16139 głosów – 6,4%, na listę nr 2 - Stronnictwa Pracy 7798 – 3,2% głosów, na listę nr 3 - Bloku Demokratycznego 188448 – 74, 5%, na listę nr 4 - PSL 40344 – 15, 9 % głosów. W Okręgu nr 20 oddano 157580 ważnych głosów. Na listę nr 1 Polskie Stronnictwo Ludowe „Nowe Wyzwolenie” głosowało 7418 – 4,7 % wyborców, na listę nr 2 Polskiego Stronnictwa Ludowego głosowało 16390 – 10,4 % wyborców, na listę nr 3 – Bloku Demokratycznego głosowało 133772 – 84, 9% wyborców. Sądzę, że nie zachowały się listy z rzeczywistymi wynikami głosowania w województwie białostockim. Jak się okazało, nieważne było kto jak głosował, ważne zaś kto przeliczał oddane głosy. Członkowie komisji wyborczych liczyli głosy tak, że wyszło ponad 80% poparcie na listy Bloku Demokratycznego. Polskie Stronnictwo Ludowe zostało skazane na klęskę wyborczą mimo wsparcia i utożsamiania się z nim sporej części polskiego społeczeństwa.

Posłami z Okręgu nr 19 z siedzibą w Białymstoku zostali: Witold Wenclik, Andrzej Krzewniak, Jerzy Sztachelski, Stefan Dybowski, Jan Król, Mieczysław Bodalski, Franciszek Formas – wszyscy z listy Bloku Demokratycznego i Stanisław Koter z listy Polskiego Stronnictwa Ludowego. Z listy nr 20 z siedzibą w Ełku posłami zostali wybrani: Bolesław Podedworny, Gustaw Paszkiewicz, Eugenia Krassowska, Adolf Dąb i Aleksandra Orłowska wszyscy z listy Bloku Demokratycznego.

Komuniści triumfowali. Teraz mogli już bez przeszkód utrwalać swoją władzę. Podjęli więc walkę ze zbrojnym podziemiem oraz Kościołem. W PPR i w PPS przeprowadzono czystki w celu wydalenia z szeregu wszystkich z tzw. prawicowym odchyleniem. W niedługim czasie połączono PPS i PPR, z których powstała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Postępowała kolektywizacja w rolnictwie, likwidowana była własność prywatna w mieście. Wybory były przygrywką do koszmaru stalinizmu, który czekał mieszkańców Białostocczyzny w najbliższych latach.

Marek Kietliński

Informacje związane z wyborami do Sejmu Ustawodawczego znajdują się w następujących zespołach archiwalnych: Urząd Wojewódzki Białostocki 1944 - 1950, sygn. 547; Zbiór afiszów i druków ulotnych 1944-1950, sygn. 42; Komitet Wojewódzki Polskiej Partii Robotniczej, sygn. 131 – 135.