1945 - Powstanie powiatowego oddziału
Państwowego Urzędu Repatriacyjnego w Białymstoku
[przeskocz do następnego wpisu z 1 września]
Nowy porządek międzynarodowy ustalany jeszcze w czasie II wojny światowej i po niej dramatycznie wpłynął na wiele istnień ludzkich. Po koszmarze wojny nadszedł koszmar opuszczenia swojej ojcowizny i tułaczki w poszukiwaniu nowego miejsca do życia. Zmiana granic Polski ustalona podczas konferencji międzynarodowych spowodowała konieczność uregulowania spraw ludności polskiej pozostałej poza wytyczonymi granicami kraju. W celu planowego i dobrze zorganizowanego przesiedlenia i repatriacji ludności dekretem PKWN z dnia 7 października 1944 roku powołano Państwowy Urząd Repatriacyjny. Początkowo struktura organizacyjna PUR przebiegała na linii Zarząd Centralny, podległe mu odziały wojewódzkie, którym podlegały rejonowe inspektoraty osadnictwa i punkty etapowe.
Z dniem 1 września 1945 roku nastąpiła reorganizacja podziału terytorialnego PUR. Do jej struktury wprowadzono powiatowe odziały PUR, którym podporządkowano rejonowe inspektoraty osadnictwa oraz punkty etapowe. Na czele oddziału stał kierownik, który podlegał dyrektorowi Oddziału Wojewódzkiego. Natomiast na szczeblu powiatu kierownik oddziału podlegał staroście powiatowemu, jako przedstawicielowi władz centralnych w danym terenie i zobowiązany był do składania mu sprawozdań miesięcznych. Z racji powierzonych mu zadań kierownik oddziału musiał współpracować z Powiatowym Urzędem Ziemskim. Działalność oddziału powiatowego podlegała także ocenie i kontroli ze strony Powiatowej Rady Narodowej.
W pierwszym okresie działalności w Oddziale Powiatowym zatrudnionych było 14 pracowników merytorycznych i 6 osób personelu pomocniczego. Do dyspozycji Oddziału pozostawało 1017 gospodarstw rolnych, z czego jedynie 76 było wolnych i nadających się do obsadzenia. Pozostałe w dużej mierze były zniszczone i nie nadawały się do przekazania repatriantom. Często informacja o opuszczeniu przez kogoś gospodarstwa docierała do PUR z opóźnieniem, co skutkowało tym, że pozostawione bez opieki gospodarstwa ulegały szybkiej dewastacji. Od początku akcji Oddział Powiatowy przesiedlił ok. 4,5 tys. osób a zakończenie prac rolnych rokował jeszcze większą intensywność przesiedleń. Wzmagał się również ruch repatriantów ze Wschodu. Największym wyzwaniem Oddziału Powiatowego było zapewnienie im transportu, gdyż repatrianci byli wysadzani na granicy państwa skąd do najbliższego Punktu Etapowego w Waliłach mieli ok. 14 km. Z nie mniejszymi problemami spotykało się zabezpieczenie właściwych warunków lokalowych oraz aprowizacja repatriantów. PUR starał się zapewnić repatriantom opiekę medyczną oraz udzielał zapomóg pieniężnych.
Początkowo Odział Powiatowy PUR w Białymstoku działał na terenie ówczesnego powiatu białostockiego oraz częściowo na terenie powiatów sokolskiego i bielsko podlaskiego. Z czasem tereny poza powiatem białostockim zostały przekazane odpowiednim oddziałom powiatowym PUR, zaś od końca 1945 roku do obszaru działania Powiatowego Oddziału doszedł również teren miasta Białystok. W kolejnych latach właściwością terytorialną Powiatowego Oddziału PUR w Białymstoku objęte zostały powiaty wysoko-mazowiecki i łomżyński. We wrześniu 1950 roku wraz z wygasaniem akcji repatriacyjno-przesiedleńczej Odział Powiatowy PUR w Białymstoku został zlikwidowany.
Arkadiusz Gawroński
Informacje dotyczące działalności Powiatowego Oddziału PUR znajdują się w zespole archiwalnym: Państwowy Urząd Repatriacyjny Powiatowy Oddział w Białymstoku 1945-1950 oraz Państwowy Urząd Repatriacyjny Wojewódzki Oddział w Białymstoku [1944] 1945-1950 [1952].
1 września 1951 r. ukazał się pierwszy numer „Gazety Białostockiej”. Nazwa ta obowiązywała do 1975 r., kiedy to zmieniono ją na „Gazetę Współczesną”. Do 1990 r. była ona organem prasowym komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Białymstoku, a jej hasłem przewodnim było „Proletariusze wszystkich krajów łączcie się”. Według informacji z pierwszego numeru „Gazety” była ona przeznaczona dla szerokich mas pracujących Białostocczyzny, które mogłyby z niej czerpać informacje odnośnie partii i jej założeń. Początkowo partyjność gazety nie była zbyt mocno odczuwalna ze względu na tematykę artykułów- większość z nich dotyczyło rolnictwa. „Gazeta Białostocka” była pierwszą codziennie wydawaną gazetą w województwie (nie licząc „Jedności Narodowej”, która przestała wychodzić 15 lutego 1947 r.), dlatego też początkowo nie wzbudziła zainteresowania wśród mieszkańców Białostocczyzny. Szybko jednak rozwiązano ten problem, ponieważ Komitet Wojewódzki PZPR polecił prenumerować gazetę każdemu członkowi partii czy organizacji politycznej, a także spółdzielniom rolniczym i zakładom produkcyjnym. W ten sposób czytelnictwo prasy, a w szczególności „Gazety Białostockiej”, rosło wśród osób pracujących. Ważnym aspektem działalności „Gazety Białostockiej” byli korespondencji z całego województwa – już w październiku 195 1r. było to sześćset osób, z czego sto z samego powiatu bielskiego. Osoby te spotykały się na specjalnych zjazdach okolicznościowych.
Tworząc „Gazetę Białostocką” Komitet Centralny PZPR przysłał do Białegostoku siedemnastu dziennikarzy, jednak ich znajomość zawodu była stosunkowo słaba – redaktor naczelny ukończył dwuletnią Szkołę Partyjną przy KC PZPR, ośmiu dziennikarzy ukończyło ośmiomiesięczny kurs w Ośrodku Szkolenia Dziennikarskiego, zaś pozostałe osoby miały ukończony jedynie trzymiesięczny kurs dziennikarstwa. Z upływem czasu gazecie przybyło prawdziwych dziennikarzy z wyższym wykształceniem. Początkowo w „Gazecie Białostockiej” nie było zbyt wiele artykułów politycznych, a skupiano się przede wszystkim na rolnictwie i gospodarce województwa. Być może wynikało to z braku dostatecznej praktyki dziennikarskiej pracujących w niej dziennikarzy, którzy woleli pisać o łatwiejszych dla nich sprawach. Dopiero w 1952 r., kiedy przeprowadzano wielką kampanię polityczną wokół projektu Konstytucji i wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, gazeta bardziej się upolityczniła. Od tego czasu datuje się okres ściślejszej współpracy gazety z Wydziałem Propagandy KW.
Wszyscy dziennikarze pracujący dla gazety należeli do partii, oprócz działu kulturalnego, gdzie przez krótki czas pracował jeden dziennikarz bezpartyjny. W redakcji było prowadzone raz w tygodniu szkolenie ideologiczne na podstawie materiałów przysyłanym w tym celu z Ośrodka Szkolenia Dziennikarskiego w Warszawie.
„Gazeta Białostocka” była przede wszystkim gazetą partyjną i reprezentowała określone poglądy, ale zajmowała się głównie rolnictwem, gdyż akcje siewne i kontraktacje interesowały jej czytelników. Opisywano w sposób ogólny wydarzenie polityczne z kraju i ze świata, ale nie zagłębiano się w ich szczegółową interpretację.
Bożena Karpacz
Informacje dotyczące „Gazety Białostockiej”, a następnie „Gazety Współczesnej” znajdują się w zespole archiwalnym Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Białymstoku 1948-1990 pod sygn. 1335, 1336, 1337, 1338, 1557, 1630.