1876 - Władysław Jerzy Kolendo

Władysław Jerzy Kolendo urodził się 23 kwietnia 1876 r. w Kałaisie, jako syn powstańca 1863 r., zesłanego do guberni tambowskiej. Po ukończeniu państwowego gimnazjum klasycznego w Tambowie wstąpił na wydział fizyczno-matematyczny uniwersytetu w Kijowie. Za czynny udział w ówczesnym ruchu politycznym (pracował w drukarni jednego z nielegalnych pism) w 1901 r. został uwięziony i przymusowo osiedlony na Kaukazie. W roku 1903 wyjechał do Lwowa. Tam wstąpił na politechnikę, by podjąć studia z dziedziny chemii technicznej. W roku 1910 przyjechał do Wilna, gdzie został instruktorem kooperacji spożywczej oraz stałym współpracownikiem „Życia Spółdzielczego”, „Jutrzenki” i „Przeglądu Wileńskiego”.

1.

W czasie I wojny światowej Władysław Kolendo pełnił obowiązki nauczyciela chemii w Gimnazjach Stowarzyszenia Nauczycieli i Wychowawców w Wilnie, biorąc także czynny udział w organizowaniu oświaty na Litwie. W roku 1916, jako nauczyciel historii naturalnej i chemii, pracował w gimnazjum żeńskim i męskim w Białymstoku. Jednocześnie prowadząc kursy dokształcające dla nauczycieli szkół ludowych, ponadto wygłaszał przemówienia oraz odczyty w organizacjach społecznych. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości uzyskał kwalifikacje zawodowe do nauczania chemii oraz przyrodoznawstwa w ogólnokształcących szkołach średnich i seminariach nauczycielskich. Jako ochotnik (z kategorią „B”) brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku.

2.

W kwietniu i maju 1919 r. Władysław Kolendo należał do zespołu redakcyjnego „Dziennika Białostockiego”. 9 września 1919 r. wszedł w skład Rady Miejskiej Białegostoku, pełniąc funkcję jej sekretarza. Jako członek Koła Prelegentów (założonego w 1921 r.) wygłaszał odczyty w okolicznych miastach i miasteczkach – od Małkini aż do Grodna. Aktywnie angażował się w działalność społeczno-polityczną regionu – w styczniu 1928 r. stanął na czele Wojewódzkiego Komitetu Wyborczego BBWR, a za pracę w dziedzinie przysposobienia obronnego został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. W połowie roku 1928 opuścił Białystok i pełnił obowiązki wizytatora szkół Kuratorium Okręgu Szkolnego Lubelskiego, by z początkiem roku następnego objąć tożsame stanowisko Wileńskiego Okręgu Szkolnego.

18 stycznia 1931 r. w kościele ewangelicko-reformowanym w Wilnie wziął ślub z Marią Wodzyńską, wybitną pedagog i społecznikiem oraz późniejszą organizatorką tajnego nauczania na Białostocczyźnie. We wrześniu małżonkowie przenieśli się do Brześcia nad Bugiem, gdyż Władysław został mianowany dyrektorem tamtejszego Gimnazjum im. Romualda Traugutta. 9 czerwca 1933 r. na świat przyszedł Jerzy Władysław Kolendo, pierworodny syn Władysława i Marii (późniejszy profesor, archeolog, wykładowca akademicki).

3.

W roku szkolnym 1933/1934 Władysław Kolendo został przeniesiony do Pińska, w związku z czym cała rodzina zmuszona była do zmiany miejsca zamieszkania. Rodzina Kolendo powróciła do Białegostoku we wrześniu 1936 r., jednakże 27 listopada tegoż roku Władysław Kolendo zmarł.

Władysław Kolendo był bardzo uczynny; nigdy nie odmawiał się nawet od najuciążliwszych obowiązków. Sprawy społeczne stawiał zawsze na pierwszym miejscu. Mimo słabego zdrowia był czynny bez przerwy. Często – zaraz po przebytej chorobie – zrywał się z łóżka i śpieszył do miejscowości odległej nieraz bardzo od miasta, by wygłosić odczyt, czy przemówienie, krzepiące na duchu zebranych, a rozpraszające wątpliwości i obawy” – jak napisał o nim pośmiertnie Konstanty Kosiński [w:„Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Brzeskiego”, Rok XIV, (2)120/1937, s. 95]

Na podstawie:

1. APB, Akta miasta Białegostoku (1838-1944), zespół numer 64, sygn. 134.

2. APB, Materiały dotyczące szkolnictwa ([1898] 1919-1939), zespół numer 353, sygn. 19.

3. APB, Materiały Marii Kolendo (1912-1980), zespół numer 750, sygn.17.

Alina Zavadzka

Ilustracje:

1. Władysław Kolendo, okres międzywojenny, APB, Akta miasta Białegostoku
   (1838-1944), sygn. 134.

2. Poświadczenie, że Władysław Kolendo w latach 1915/1916 i 1916/1917 pełnił obowiązki nauczyciela w Gimnazjach Stowarzyszenia Nauczycieli i Wychowawców w Wilnie, 20 XII 1918 r.; APB, Materiały Marii Kolendo (1912-1980), sygn. 17, k. 5.

3. Dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe do nauczania w szkołach średnich ogólnokształcących i seminariach nauczycielskich (państwowych i prywatnych), wystawiony Władysławowi Kolendo przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenie Publicznego,
   5 IX 1928 r.; APB, Materiały Marii Kolendo (1912-1980), sygn. 17, k. 17.