Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką prywatności. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce. Zamknij Zamknij

19 lutego 1919 r. - odzyskanie przez Białystok niepodległości. W 103. rocznicę wydarzenia

Losy Białegostoku, patrząc przez pryzmat odzyskiwania przez miasto niepodległości, były nieco inne niż reszty kraju. Wynikało to ze specyfiki położenia regionu i, w głównej mierze, z umów międzynarodowych. Dlatego też, gdy w listopadzie 1918 r. II RP cieszyła się wolnością, Białystok ciągle pozostawał pod okupacją, by – korzystając z przebiegającej przez miasto linii kolejowej – umożliwić Niemcom powrót ich wojsk do Prus Wschodnich. Sytuacja miasta zmieniła się dopiero 5 lutego 1919 r. za sprawą podpisanej tego dnia tzw. „umowy białostockiej”, regulującej kwestie ewakuacji wojsk niemieckich. W wyniku zawartego porozumienia 17 lutego 1919 r. nad Białą mógł pojawić się pierwszy polski komendant miasta – płk Stanisław Dziewulski, a Wojsko Polskie zajmować kolejne miejscowości regionu. Ostateczne wycofanie z Białegostoku oddziałów niemieckich zaplanowano na 19 lutego 1919 r., wojska okupacyjne miały opuścić miasto do godziny drugiej w nocy, jednak z powodu złożoności całej operacji, moment ten nieco się opóźnił (ostatni eszelon niemiecki opuścił miejscowy dworzec dopiero około godziny siedemnastej). Wieczorem do miasta wjechały pierwsze polskie patrole – najpierw, ulicą Lipową do centrum dotarli ułani z 4 pułku, po nich przybyli strzelcy Białostockiego Pułku Strzelców.  Jak się okazało była to jedynie forpoczta, gdyż większe siły wojskowe, miały pojawić się w mieście w ciągu najbliższych godzin.

Ponieważ przybyłe do miasta pododdziały WP odczuwały trudy przebytej drogi, oficjalne uroczystości przekazania władzy w mieście w ręce polskie, zaplanowano na sobotę 22 lutego. Przygotowaniami zajął się specjalny komitet pod przewodnictwem Józefa Puchalskiego (mianowanego nieco wcześniej przewodniczącym Tymczasowego Zarządu Miejskiego). Uroczystość rozpoczęła się o godzinie 11:00 mszą polową na Rynku Kościuszki, celebrowaną przez ks. dziekana Lucjana Chaleckiego. Po jej zakończeniu, występujący w roli gospodarza J. Puchalski powitał wszystkich zgromadzonych, a płk. S. Dziewulskiego, dowodzącego garnizonem i reprezentującego WP, zgodnie z polską tradycją, podjął chlebem i solą. Następnie, w imieniu byłego już dowódcy garnizonu niemieckiego, głos zabrał kpt. Delhaes i oficjalnie przekazał zarząd nad miastem władzom polskim. Uroczystości zakończyła defilada z udziałem wojska oraz przedstawicieli społeczeństwa i lokalnych stowarzyszeń.

Wkroczenie do Białegostoku oddziałów polskich i przejęcie władzy z rąk niemieckich, nie oznaczało jeszcze ostatecznego wcielenia regionu w granice II RP. Białostocczyznę oddano bowiem w zarząd Generalnego Komisarza Cywilnego Kresów Wschodnich. Miał on, za pośrednictwem komisarzy niższego szczebla, sprawować na omawianym terenie najwyższą władzą cywilną. Komisarzem okręgowym został Maciej Jamontt, zaś na komisarza powiatu białostockiego powołano dr. Augusta Cyfrowicza (jego zastępcą został Bolesław Szymański – późniejszy prezydent miasta), komisarzem rządowym Białegostoku mianowano z kolei Napoleona Cydzika.

10 maja 1919 r., rozporządzeniem wspomnianego wcześniej Generalnego Komisarza Cywilnego Ziem Wschodnich, rozszerzono obszar miejski Białegostoku, włączając przyległe do niego obszary przedmieść, zwiększając tym samym powierzchnię miasta z 27 do blisko 42 km², a liczbę mieszkańców do ok. 80 tys. W połowie maja 1919 r. władze centralne ogłosiły, że w powiatach: białostockim, bielskim i sokólskim 15 czerwca odbędą się wreszcie zapowiadane wcześniej wybory parlamentarne. Oznaczało to, że region wszedł formalnie w granice II RP i od tego momentu pozostawał administracyjnie w gestii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, nie zaś przejściowego Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich. Dopełnieniem tego faktu, było powołanie do życia ustawą z 2 sierpnia 1919 r. województwa białostockiego ze stolicą w Białymstoku. Od razu jednak należy zaznaczyć, iż usytuowana na Narwi granica, związane z nią cła i przepustki, wymagane w trakcie podróży do centrum kraju, formalnie utrzymywały się do października, a w praktyce zniesiono je dopiero w listopadzie 1919 roku.

Jednym z końcowych momentów kształtowania w mieście administracji polskiej było zastąpienie tymczasowych władz municypalnych prawomocnym, wybranym w wyborach powszechnych samorządem. Wybory przeprowadzono 7 września 1919 r., a udział w nich wzięło jedynie 12% uprawnionych. Nowo wybrana, 42-osobowa Rada, stanowiła właściwie przekrój społeczny miasta, poza przedstawicielami mniejszości żydowskiej, która wybory zbojkotowała (w odpowiedzi na wspomnianą wcześniej decyzję o rozszerzeniu granic miasta). Organ ukonstytuował się 15 października 1919 r., wtedy też  wybrano jego Prezydium. Prezesem został, dobrze znany ze swej działalności niepodległościowej, Feliks Filipowicz, wiceprezesem – Władysław Olszyński, sekretarzami: Władysław Kolendo, Michał Motoszko oraz Jadwiga Klimkiewiczowa. Magistrat miasta, pełniący rolę organu wykonawczego Rady, stworzyli: Bolesław Szymański – jako prezydent, wiceprezydent Witold Łuszczewski, Stanisław Parfjanowicz, dr Bohdan Ostromęcki, Mieczysław Konopiński, Jan Bolesław Rybołowicz i Michał Korolczuk objęli funkcje ławników.

Metryczka

Metryczka
Wytworzono:2022-02-17 14:33przez:
Opublikowano:2022-02-17 00:00przez: Jarosław Jasiński
Zmodyfikowano:2022-02-18 13:58przez: Jarosław Jasiński
Podmiot udostępniający:
Odwiedziny:3993

Rejestr zmian

  • [2022-02-18 13:58:37]Jarosław Jasiński18.02.2022
  • [2022-02-18 13:57:04]Jarosław Jasiński18.02.2022
  • [2022-02-17 14:55:59]Jarosław Jasiński17.02.2022
  • [2022-02-17 14:55:16]Jarosław Jasiński17.02.2022
  • [2022-02-17 14:52:37]Jarosław Jasiński17.02.2022
  • [2022-02-17 14:48:25]Jarosław Jasiński17.02.2022
  • [2022-02-17 14:44:05]Jarosław Jasiński17.02.2022
  • [2022-02-17 14:33:10]Jarosław Jasiński17.02.2022
  • [2022-02-17 14:31:21]Jarosław Jasiński17.02.2022